This thesis concerns a research project into client-centred care. Client-centred care is considered in this thesis as an umbrella concept, encompassing several care concepts such as demand-oriented care, emotion-oriented care and demand-led care. The context is the primary process of home care delivered by nurses and auxiliary nurses (subsequently called nurses) to chronically ill clients. Several reports have highlighted the need for development of competencies in professionals with respect to client-centred care. What client-centred care in the context of the primary process of home care for chronically ill clients encompasses, however, is not completely clear. Confusion exists about both the meaning and the application of client-centred care, which is to the detriment of the successful introduction of client-centred care in practice. This thesis consists of three parts. Part I (chapters 2-4) explores and describes the visions of clients and nurses on client-centred care and on competencies required in nurses for client-centredcare. Part II (chapter 5) concerns the development of a learning programme aimed at development of competencies for client-centred care in nurses. In part III (chapters 6-8) the impact of the learning programme is evaluated, on the learning processes of the nurses, on competencies in nurses and on client-centredness perceived by the client. Moreover, enabling and constraining factors with respect to the implementation of client-centred care are discussed. This part also includes the development and testing of the measurement instruments applied in the evaluation study.

In het eerste deel van dit proefschrift werd middels een aantal kwalitatieve onderzoeken samen met cliënten en verpleegkundigen in de thuiszorg verhelderd wat de essentie is van cliëntgerichte zorg en van benodigde competenties van verpleegkundigen in dit kader. Dit resulteerde in een set van waarden ten aanzien van de vraag van de cliënt en ten aanzien van de zorgrelatie met de cliënt die van belang zijn vanuit het cliëntperspectief. Erkenning van deze waarden blijkt essentieel. De dialoog komt naar voren als een optimaal interactiepatroon voor het verkrijgen van deze erkenning.
Er blijken naast de dialoog nog een vijftal andere interactiepatronen te bestaan. Deze zijn te herleiden tot gewenste participatie door de cliënt en mogelijk gemaakte participatie door de verpleegkundige. Indien er congruentie is tussen gewenste en verleende participatie wordt zorg als cliëntgericht ervaren. Factoren zoals competenties van de cliënt, beschikbare energie persoonlijke voorkeuren, leeftijd en eerdere ervaringen met zorg spelen een rol bij de gesignaleerde verschillen wat betreft gewenste participatie in de zorg. Ook diverse factoren speelden een rol bij verschillen in het bieden van mogelijkheid tot participatie in de zorg door verpleegkundigen, zoals persoonlijke opvattingen van de betrokkenen, organisatorische barrières.
Verpleegkundigen blijken ook diverse (al dan niet effectieve) strategieën te vertonen bij het spanningsveld tussen enerzijds het moeten verlenen van cliëntgerichte zorg en anderzijds het tegemoet moeten komen aan andere, soms conflicterende verantwoordelijkheden (bijvoorbeeld productie en efficiency, stimuleren tot onafhankelijkheid). De ontwikkelde strategieën gaven inzicht in de leerbehoeften van verpleegkundigen. Bij effectieve strategieën waren betrokkenen zich bewust van de conflicterende verantwoordelijkheden en namen actief verantwoording hiervoor.
Deel twee van het proefschrift beschrijft de systematische ontwikkeling van een leertraject voor verpleegkundigen gericht op de ontwikkeling van competenties voor cliëntgerichte zorg op basis van de inzichten uit het eerste deel.
In het derde deel van het proefschrift worden twee meetinstrumenten ontwikkeld en getest. Het eerste ontwikkelde meetinstrument is een zelfbeoordelingsschaal voor verpleegkundigen. Deze schaal (de Zorg in Dialoog Competentie Schaal) beoogt de competenties voor cliëntgerichte zorg te meten. Het instrument werd getest op interne consistentie en construct validiteit. Het tweede meetinstrument (de CCCQ) beoogt de cliëntgerichtheid van de zorg te meten zoals ervaren door de cliënt. Dit instrument werd getest op constructvaliditeit en interne consistentie.
Het derde deel van de studie beschrijft tevens de uitvoering en evaluatie (op drie niveaus) van het leertraject gericht op ontwikkeling van competenties voor cliëntgerichte zorg bij 175 medewerkers en 107 cliënten in drie thuiszorgorganisaties. De bevindingen wijzen op een positieve ontwikkeling op twee niveaus: het leerproces van betrokkenen, en de toepassing van ontwikkelde competenties in de praktijk. De studie geeft tevens inzicht in bevorderende factoren (o.m. steun van managers en collega's, kritische reflectie, feedback van betrokkenen) en belemmerende factoren (o.m. centrale planning, taakgericht verpleegsysteem, tijdgebrek, lager opleidingsniveau) factoren bij de toepassing van competenties in de praktijk.