In Nederland wordt methadon al meer dan 30 jaren aan heroïneverslaafden verstrekt. De methadonverstrekking krijgt in de loop der jaren een dubbele doelstelling; hulpverlening en het verminderen van overlast, het schisma in de praktijk van de verstrekking.
Het merendeel van de heroïneverslaafde patiënten heeft meervoudige, sterk verweven problemen op diverse leefgebieden en verkeert hierdoor in een maatschappelijk isolement. Naast verslaving kampt een aanzienlijk deel van hen met angststoornissen, depressies, geheugenverlies, ongecontroleerde agressie, psychosen of een persoonlijkheidsstoornis.
In de loop van de jaren lieten verpleegkundigen in de ambulante verslavingszorg vanuit een soort slachtofferrol de professionele verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de door hun gegeven zorg uit hun handen glippen. Het verschil in praktijkvoering tussen de dagelijkse praktijk en dat wat verpleegkundigen leerden tijdens hun opleiding was groot. Om de praktijk te verbeteren besloot de directie van een van de instellingen om een praktijkgestuurd onderzoek uit te (laten) voeren. In hoofdstuk 1 schetsen we deze problematiek en de vragen die we ons bij het onderzoek stelden:
4. Is het mogelijk om met behulp van actieonderzoek de professionele kennis van verpleegkundigen, werkzaam op methadonposten, te verhogen door kritische reflectie op het eigen handelen en te komen tot zelf ontwikkelde innovaties in de zorgpraktijk?
5. Leidt de invoering van innovaties in de methadonverstrekking tot veranderingen in de zorgpraktijk door verpleegkundigen op methadonposten?
6. Is er na en naar aanleiding van het locale actieonderzoek sprake van verbetering van de klinische praktijk in de methadonverstrekking elders in Nederland?
Hoofdstuk 2 beschrijft de teloorgang van de methadonverstrekking in Nederland aan het eind van de vorige eeuw. Die werd veroorzaakt door de genoemde dubbele doelstelling en de wijze van financiering van de methadonverstrekking. Zoals uit de berekeningsmanier blijkt werden de meeste verpleegkundige werkzaamheden niet herkend en dus niet erkend. De verpleegkundige zorg bestaat daarin uitsluitend uit methadonverstrekken en het afnemen van urinemonsters. Hoewel inspectierapporten erop wezen dat het voorschrijven en uitdelen van methadon een medische taak is, was de verpleegkundige zorg die hierbij hoort tot twee taken beperkt.
Dit heeft geleid tot ‘propzorg’ aan het uitgifteloket (zorg die niet fatsoenlijk kan worden opgestart, uitgevoerd en afgemaakt). Dat terwijl de gezondheidsproblemen van drugsverslaafden alleen maar toenemen.
Die wijze van financiering heeft er daarnaast toe geleid dat de kwaliteit van de gebouwen en de inrichting daarvan ernstig zijn achtergebleven in vergelijking met andere gezondheidsvoorzieningen in en buiten de verslavingszorg. We concluderen dat overlastbestrijding als doel zou moeten worden losgelaten en verbetering van de gezondheidstoestand van drugsverslaafden de centrale doelstelling moet gaan worden van de methadonverstrekking zodat artsen en verpleegkundigen hun beroep fatsoenlijk kunnen uitoefenen en de toestand van de patiënten kan gaan verbeteren.

Zie proefschrift voor de volledige samenvatting.