Kwetsbare ouderen gaan minder achteruit in het dagelijks functioneren en blijven langer zelfstandig wanneer zij proactief benaderd worden door zorgverleners. Deze week promoveert Nienke Bleijenberg, verpleegkundige en verplegingswetenschapper aan het UMC Utrecht op een nieuwe vorm van ouderenzorg die ontwikkeld en getest is in de regio Utrecht. Hierbij is gekeken naar vroege opsporing en monitoring van kwetsbaarheid en het aanbieden van een gestructureerd zorgprogramma door gespecialiseerde praktijkverpleegkundigen.

Het aantal ouderen met complexe problematiek en zorgbehoefte neemt wereldwijd snel toe. Complex of niet, de meeste ouderen willen het liefst maar één ding: graag zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen, met een goede kwaliteit van leven. De huidige huisartsenzorg sluit echter niet optimaal aan bij de behoeften van kwetsbare ouderen. Uit onderzoek blijkt dat ouderen vaak een gebrek aan overzicht en continuïteit ervaren tussen verschillende zorgverleners. Ook is het huidige gezondheidszorgsysteem reactief en tijdrovend, en niet iedere huisarts heeft al zijn ouderen even goed ‘in beeld’. Tenslotte is er weinig aandacht voor functionele preventie en welbevinden, zaken die er voor ouderen zelf echt toe doen. Dit alles leidt tot onnodige ziektelast, achteruitgang in het dagelijks functioneren en een verminderde kwaliteit van leven. Daarom is er een transitie nodig naar proactieve eerstelijnszorg met als doel het dagelijks functioneren van ouderen zo goed mogelijk te behouden.

Binnen het Netwerk Utrecht Zorg voor Ouderen (NUZO) is het Ouderenzorgproject Midden Utrecht (Om U) opgezet. In het project Om U zijn twee methodes ontwikkeld om proactieve ouderenzorg in de huisartsenpraktijk te bieden: (1) U-PRIM: vroege opsporing en monitoring van kwetsbaarheid op basis van routinezorgdata, en (2) U-CARE: een gestructureerd zorgprogramma, uitgevoerd door praktijkverpleegkundigen ouderenzorg, met uitgebreide screening, geriatrische onderzoeken, evidence-based zorgplannen, coördinatie en follow-up.

In het project Om U is de effectiviteit van U-PRIM, en de combinatie van U-PRIM en U-CARE op het dagelijks functioneren, de kwaliteit van leven en het zorggebruik van kwetsbare, thuiswonende ouderen onderzocht en vergeleken met de huidige zorg. Ruim 3000 ouderen en 350 mantelzorgers uit 39 huisartsenpraktijken uit Utrecht, De Bilt, Bilthoven en Maarssenbroek deden mee aan het onderzoek.

Ervaringen en resultaten
Bij ouderen uit die de nieuwe zorg ontvingen ging na 12 maanden het dagelijks functioneren minder achteruit dan bij ouderen uit de controlegroep. Ook hadden deze ouderen vaker contact met de huisartsenpraktijk (visites en telefonische consulten). Ouderen die de verpleegkundige zorg ontvingen, gaven aan dat de praktijkverpleegkundige ouderenzorg een meerwaarde heeft ten opzichte van de huidige zorg. Naast ouderen zelf hebben ook huisartsen en praktijkverpleegkundigen positieve ervaringen met de nieuwe werkwijze. Ouderen zijn beter ‘in beeld’ bij de huisarts waardoor mogelijk acute problemen voorkomen kunnen worden. Ook kost het de huisartsen minder tijd dan zij vooraf hadden verwacht.
De Om U-strategie is samengevat in een handige toolkit voor huisartsen en praktijkverpleegkundigen.

Nienke Bleijenberg zegt hierover: “Gestructureerde, proactieve huisartsenzorg, bestaand uit identificatie van kwetsbare ouderen, gevolgd door een gestructureerd zorgprogramma zoals in de Om U-interventie, komt het functioneren van ouderen ten goede. De werkwijze is efficiënt in te passen in de dagelijkse praktijk, en wordt positief ontvangen door huisartsen, praktijkverpleegkundigen en patiënten en hun familie. Structurele financiering van de praktijkverpleegkundige ouderenzorg is hard nodig om goede eerstelijns zorg aan kwetsbare ouderen te verlenen.”